Rótgrónu sérverslanirnar og minjagripabúðirnar

Sú var tíðin að maður heyrði oft áhyggjur af framtíð verslunar í miðbænum. Það tal hef ég ekki heyrt nú um nokkurra ára skeið -- a.m.k. ekki af framtíð verslunar almennt -- en áhyggjurnar af gömlu verslununum hafa skotið upp kollinum í staðinn. Þið þekki þetta: Gamalgrónar búðir, sem Reykvíkingar hafa verið vanir í áratugi, týna tölunni. Búðir sem okkur þykir/þótti vænt um. Einsleitar minjagripabúðir spretta í staðinn upp eins og gorkúlur. Vísir er hættur, Litur og föndur er farin, ýmsar fleiri sem ég ætla ekki að telja upp. Verslanir með hönnunarvarning sem túristum finnst kúl en velta samt kannski ekki miklu. Aðrar hafa túristabóluna hangandi yfir sér eins og sverð.

Í pistlinum "Rótgrónar sérverslanir kveðja miðborgina" (RÚV 29. apríl) er fjallað um þetta. Ég ætla ekki að endurtaka þann pistil. En ég hnaut um orð Hjálmars Sveinssonar. Hann „segir það sorglegt að rótgrónar sérverslanir hverfi úr miðbænum. En hann telur ekki rétt að setja kvóta á minjagripabúðir almennt.“ -- Ef rétt er eftir haft, takið þá eftir orðalaginu: hann telur.

Þá kemur rökstuðningur Hjálmars:

„Borgin er þegar búin að vera með mjög mikil inngrip, inn á þetta svæði og inn í ráðstöfunarrétt þeirra sem eiga fasteign við Laugaveginn með því að banna fólki að opna veitingastað ef það uppfyllir ekki kvóta, þú ert að grípa inn í þennan ráðstöfunarrétt og eignaréttinn en það hefur gefist vel svo ég segi það enn og aftur. Svarið hefur verið að það sé ekki hlutverk borgarinnar að stjórna því hverju kaupmenn raða í hillurnar. Kaupmenn verða sjálfir að finna út hvað selst best og það er eðli verslunar. Keðjutakmarkanir eru hins vegar til umræðu, að setja takmörk á hversu margar verslanir eitt fyrirtæki má eiga.“

Aftur, takið eftir orðalaginu þarna í miðjum textanum: „Svarið hefur verið að það sé ekki hlutverk borgarinnar...“ -- svar hvers er það? Ég man eftir svipuðu orðalagi, þegar var verið að reyna að fá borgina til að stofna borgarbanka. Tilgangur hans hefði í stuttu máli verið að veita borginni sjálfri fjármálaþjónustu, og spara henni þannig fjármagnskostnað. Svar Dags Eggertssonar var að það væri „ekki hlutverk borgarinnar að reka banka“. Engin frekari rök þar. En er það „hlutverk borgarinnar“ að borga vexti?

Þetta er auðvitað bara bull. Hlutverk borgarinnar er, þegar öllu er á botninn hvolft, það sem við viljum að það sé. Við, sem búum í borginni. Eins og Hjálmar segir sjálfur, þá gerir borgin nú þegar mikil inngrip. Það er kvóti á því hve víða má selja tilbúinn mat eða drykki í glösum. Og hann talar líka um takmarkanir á verslunarkeðjur. Gott og vel. En hvers vegna þá ekki minjagripabúðir?

Sko: Laugavegurinn er ekki eign þeirra sem eiga fasteign við hann. Hann er sameign okkar allra. Ef þar er ekki hægt að kaupa annað en lunda og flíspeysur, þá er búið að eyðileggja hann. Ekki bara fyrir heimamönnum, -- meira að segja líka fyrir túristum. Hver nennir að koma og skoða eintómar minjagripabúðir?

Það er hlutverk borgarinnar að hlú að menningu og mannlífi í borginni. Því hlutverki bregst hún ef ferðamennskufarsóttin fær að þurrka út miðbæinn.

Þess vegna á borgin að setja skorður við því hvað má hafa minjagripabúðir í mörgum húsum við Laugaveg eða í miðbænum. Og hún á líka að stöðva þetta vitskerta hótelæði, sem tröllríður miðbænum.

Við verðum að hafa stefnu til þess að ferðamannastraumurinn drekki okkur ekki. Við þurfum að geta tekið á móti fólki á okkar forsendum, án þess að það skaði okkur sjálf.

Svo þurfum við auðvitað líka að muna að þetta gullæði mun taka enda þegar næsta kreppa kemur í löndunum sem túristarnir koma frá. Bólan mun svo sannarlega springa. Hver á þá að sofa á öllum þessum hótelum, og kaupa alla þessa lunda?